کنتاکتور قدرت (Contactor)

کنتاکتور ها کلید های الکترومغناطیسی هستند که برای راه اندازی و کنترل انواع موتور های الکتریکی AC و DC استفاده می شوند. امروزه کنتاکتور ها مهم ترین وسیله در مدار های فرمان الکتریکی می باشند. کنتاکتور ها در کاربرد های متنوعی از جمله راه اندازی انواع الکتروموتور های قفس سنجابی و رتور سیم بندی (در محدوده های وسیعی از توان و جریان)، سوئیچینگ یا قطع و وصل مصرف کننده های الکتریکی جریان متناوب یا جریان مستقیم و سایر موارد مانند مغناطیس کننده ها و خازن های روشنایی استفاده می شوند.

مقادیر کنتاکتور ها
برای اتصال مصرف کننده به جهت تغذیه موتور ها و سایر مصرف کننده های الکتریکی به شبکه 400V باید از کلید یا کنتاکتور استفاده نمود که دارای مشخصات مناسبی بوده و تیغه های آن تحمل جریان راه اندازی و جریان دائمی را داشته و همچنین در صورت اتصال کوتاه، جریان لحظه ای زیادی که از مدار عبور می کند و یا در هنگام قطع مدار، جرقه ایجاد شده صدمه ای به کلید نزند. به این منظور برای این که بتوانیم پس از طراحی مدار، کنتاکتور مناسب را برای اتصال مصرف کننده به شبکه انتخاب کنیم، باید با مقادیر نامی مربوط به کنتاکتور آشنا شویم. در این قسمت با این مقادیر که معمولا مهم ترین آنها بر روی بدنه کلید نوشته شده به طور خلاصه آشنا شویم.

جریان دائمی (Ith2):  جریانی است که می تواند در شرایط کار نرمال و در زمان نامحدود و بدون قطع شدن از تیغه های کنتاکتور عبور کرده و به آن هیچ صدمه ای نزند و حرارت ایجاد شده در تیغه ها از حد مجاز تجاوز ننموده و هیچ گونه تعمیر و سرویس مانند تمیز کردن تیغه ها و یا تعویض آنها را بعث نشود.

جریان هفتگی (Ith1): جریانی است که در شرایط کار نرمال و یا هفته ای یک بار اتصال می تواند از تیغه های کنتاکتور عبور کند و در خصوصیات کار کنتاکتور هیچ گونه تغییری پیش نیاورد.

جریان هشت ساعتی (Ith): جریانی است که با اتصال یک بار در هر 8 ساعت (یک شیفت کار) در شرایط کار نرمال می تواند از تیغه های کنتاکتور عبور کند و هیچ تغییری در خصوصیات کار کنتاکتور پیش نیاورد.

جریان کار نامی (Ie): جریان کار نامی یک کنتاکتور جریانی است که شرط استفاده از کنتاکتور ها را بیان می نماید و در رابطه با نوع و مقدار ولتاژ بار می باشد. مثلا اگر از کنتاکتور باید به طور دائم جریان عبور کند در این صورت Ie = Ith2 خواهد بود و یا اگر کنتاکتور برای یک شیفت کار در مدار وصل باشد، در این صورت Ie = Ith خواهد بود.

ولتاژ نامی (Ue): ولتاژ کار نامی مربوط به عضو اتصال دهنده (تیغه ها) بوده و مقدار ولتاژی است که تیغه ها می توانند با جریان کار نامی Ie در این ولتاژ مورد استفاده قرار گیرند.

ولتاژ عایقی نامی (Ui):  ولتاژ عایقی نامی استحکام عایقی بین تیغه ها را مشخص می کند.

ولتاژ تغذیه نامی (Uc): ولتاژی است که باید به بوبین کنتاکتور اتصال یابد تا کنتاکتور تحریک شده و عمل نماید.

قدرت قطع: در هنگام قطع کنتاکتور ها به تدریج فشردگی آنها بر روی یکدیگر کاهش می یابد به طوری که در لحظه جدا شدن تیغه ها از یکدیگر، تنها یک نقطه تماس بین آنها وجود داشته و بدین ترتیب مقاومت محل تماس زیاد خواهد شد در این وضعیت اگر جریان به اندازه کافی زیاد باشد، نقطه تماس تیغه ها با یکدیگر ذوب و بخار شده و اگر ولتاژ نیز به اندازه کافی باشد در هنگام جدا شدن تیغه ها از هم یک قوس الکتریک ایجاد می شود که باعث صدمه دیدن تیغه ها خواهد شد. با زیاد کردن سطح تیغه ها، اختلاف ولتاژ مورد نیاز برای ایجاد قوس الکتریکی نیز افزایش می یابد. همچنین با قراردادن صفحات جرقه گیر و با قطع کردن متوالی قوس الکتریکی و خاموش نمودن آن می توان از صدمه دیدن تیغه ها جلوگیری نمود.

جدول زیر راهنمای انتخاب نوع کنتاکتور می باشد که بر اساس آن می توان متناسب با نوع بار مصرفی، کنتاکتور مناسب برای کاربری مربوطه را انتخاب نمود:

جدول (1) دسته بندی کنتاکتور ها بر حسب نوع استفاده: (مطابق با استاندارد IEC-60947-4-1)

کنتاکتور زیمنس 3RT1 و 3RT2

کنتاکتور های 3RT1 و 3RT2 زیمنس محدوده وسیعی از لحاظ جریان نامی و توان نامی می باشند. این کنتاکتور ها دارای محدوده جریان 7 آمپر تا 540 آمپر و محدوده توانی (متناظر با محدوده جریانی 7 تا 540 آمپر) 3 کیلووات تا 250 کیلووات می باشند. کنتاکتور های زیمنس 3RT1 و 3RT2 را می توان از چندین منظر دسته بندی نمود که در ادامه در جداول زیر آورده شده اند و عبارتند از:

• • • دسته بندی بر اساس نوع کاربری (مطابق با استاندارد IEC-60947-4-1) در جدول بالا
    • دسته بندی بر اساس ولتاژ تغذیه
    • دسته بندی بر اساس فریم سایز

در جدول زیر نیز نمای کلی از کنتاکتور های زیمنس سری 3RT2 (فریم سایز S00 تا S3) و سری 3RT10 (فریم سایز S6 تا S12)  نمایش داده است:

frame size	محدوده توان و جریان	3RT2 Contactor
S00	3.0 تا 7.5 کیلووات (7 تا 16 آمپر)
S0	4.0 تا 18.5 کیلووات (9 تا 38 آمپر)
S2	18.5 تا 37 کیلووات ( تا  آمپر)
S3	37 تا 55 کیلووات ( تا  آمپر)
S6	55 تا 250 کیلووات ( تا  آمپر)
S10/S12	55 تا 250 کیلووات ( تا  آمپر)

جدول (2) دسته بندی کنتاکتور های زیمنس بر اساس فریم

در شکل زیر نیز نمای کلی کنتاکتور های زیمنس سری 3RT2 (فریم سایز S00 تا S3) و سری 3RT10 (فریم سایز S6 تا S12) از لحاظ اندازه و ابعاد نشان داده شده است: